Υψηλά ανδρογόνα – ποιότητα ωαρίων – επιτυχία IVF: Πως συνδέονται μεταξύ τους;
Τι είναι τα ανδρογόνα και γιατί επηρεάζουν τη γονιμότητα;
Τα ανδρογόνα, όπως η τεστοστερόνη και η ανδροστενδιόνη, είναι ορμόνες απαραίτητες σε μικρές ποσότητες για τη φυσιολογική ωοθηκική λειτουργία.
Όταν όμως βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, όπως συμβαίνει συχνά σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες (PCOS), επηρεάζουν άμεσα:
- την ποιότητα των ωαρίων (egg quality)
- την ωρίμανση των ωοθυλακίων
- την ανταπόκριση στα πρωτόκολλα IVF
Τα υψηλά ανδρογόνα δεν είναι απλά ένα ορμονικό εύρημα, αποτελούν μεταβολικό πρόβλημα που διαταράσσει τη λειτουργία των ωοθηκών.
Πως τα υψηλά ανδρογόνα μειώνουν την ποιότητα των ωαρίων;
- Διαταραχή των κοκκιωδών κυττάρων
Τα κοκκιώδη κύτταρα υποστηρίζουν άμεσα το ωάριο. Με αυξημένα ανδρογόνα:
- μειώνεται η παραγωγή οιστραδιόλης
- διακόπτεται η επικοινωνία με το ωάριο
- επηρεάζεται η ωρίμανση του ωοθυλακίου
Αυτό οδηγεί σε ωάρια με χαμηλότερη βιολογική ποιότητα, με άμεσο αντίκτυπο σε επιτυχία IVF.
- Μειωμένη μιτοχονδριακή λειτουργία (ATP)
Τα μιτοχόνδρια είναι κρίσιμα για την ανάπτυξη και γονιμοποίηση του ωαρίου.
Υψηλά ανδρογόνα:
- μειώνουν την παραγωγή ενέργειας (ATP)
- αυξάνουν το οξειδωτικό στρες
- διαταράσσουν τον κυτταρικό μεταβολισμό του ωαρίου
Η χαμηλή μιτοχονδριακή ενέργεια συνδέεται με μειωμένη πιθανότητα επιτυχούς εμβρυογένεσης.
- Παρεμπόδιση της επιλογής κυρίαρχου ωοθυλακίου
Η υπερανδρογοναιμία επηρεάζει τη φυσιολογική επιλογή του “dominant follicle”, οδηγώντας σε:
- ανωμαλίες ωορρηξίας
- ωάρια μικρότερης ωριμότητας
- χαμηλότερη ανταπόκριση σε διέγερση IVF
Γι’ αυτό και οι γυναίκες με υψηλά ανδρογόνα συχνά χρειάζονται πιο εξατομικευμένα πρωτόκολλα εξωσωματικής.
- Αύξηση οξειδωτικού στρες στο ωοθυλάκιο
Με υψηλά ανδρογόνα παρατηρείται:
- αυξημένη παραγωγή ROS
- βλάβη στη μεμβράνη του ωαρίου
- επιδείνωση της ποιότητας DNA
- μειωμένη ικανότητα εμφύτευσης
Το «φλεγμονώδες» περιβάλλον του ωοθυλακίου υποβαθμίζει την ποιότητα των ωαρίων.
- Στενή σχέση ανδρογόνων – ινσουλινοαντίστασης
Η ινσουλίνη διεγείρει την παραγωγή ανδρογόνων στις ωοθήκες.
Όταν υπάρχει ινσουλινοαντίσταση, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος:
υψηλή ινσουλίνη → υψηλά ανδρογόνα → χαμηλή ποιότητα ωαρίων
Γι’ αυτό η μεταβολική υγεία αποτελεί θεμέλιο για βέλτιστη ωοθηκική λειτουργία.
Υψηλά ανδρογόνα – ποιότητα ωαρίων – επιτυχία IVF: Πως να ρυθμίσετε τα ανδρογόνα και να βελτιώσετε την ποιότητα των ωαρίων (Evidence–Based)
Οι πιο αποτελεσματικές, τεκμηριωμένες στρατηγικές περιλαμβάνουν:
- Διατροφή με χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο (Low GI)
Σταθεροποιεί την ινσουλίνη, μειώνει την ωοθηκική παραγωγή ανδρογόνων και ενισχύει την ωρίμανση ωοθυλακίων.
- Πρωτεΐνη σε κάθε γεύμα
Βοηθά στη σταθερότητα γλυκόζης και ινσουλίνης και υποστηρίζει τη μεταβολική λειτουργία.
- Άσκηση για αύξηση ευαισθησίας στην ινσουλίνη
Ιδανικά:
- strength training
- διαλειμματική υψηλής έντασης (HIIT)
- γρήγορο περπάτημα 30–40’
- Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα
Βελτιώνουν τη μεμβρανική σταθερότητα του ωαρίου, μειώνουν φλεγμονή και υποστηρίζουν τη μιτοχονδριακή λειτουργία.
- Στρατηγικές μείωσης άγχους
Το stress αυξάνει κορτιζόλη → επηρεάζει ινσουλίνη → αυξάνει ανδρογόνα.
Όταν το stress ρυθμίζεται, βελτιώνεται άμεσα η ωοθηκική λειτουργία.
Συμπέρασμα
Τα υψηλά ανδρογόνα είναι ένας κρίσιμος και συχνά υποτιμημένος παράγοντας που μειώνει την ποιότητα των ωαρίων. Επηρεάζουν τα κοκκιώδη κύτταρα, τη μιτοχονδριακή λειτουργία και την ωρίμανση, ενώ συνδέονται στενά με ινσουλινοαντίσταση και μεταβολική δυσλειτουργία. Η βελτίωση των ανδρογόνων μέσω στοχευμένης διατροφής, άσκησης, ω-3 και διαχείρισης stress μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη γονιμότητα και τα αποτελέσματα IVF.
Βιβλιογραφία
- Walters KA. Human Reproduction Update, 2015.
- Dumesic DA et al. Fertility and Sterility, 2015.
- Diamanti-Kandarakis E & Dunaif A. Endocrine Reviews, 2012.
- Patel R. Journal of Ovarian Research, 2018.
- Macaulay AD et al. Biology of Reproduction, 2014.