Νόσος Hashimoto και γλουτένη: στη νόσο Hashimoto, η γλουτένη δεν είναι πάντα ο “κακός” της ιστορίας.
Και αυτό είναι σημαντικό να το ξεκαθαρίσουμε, γιατί πολλοί ασθενείς φτάνουν στο διαιτολογικό μου γραφείο, έχοντας ήδη κόψει ψωμί, ζυμαρικά και δημητριακά – συχνά χωρίς λόγο, με άγχος και ενοχές γύρω από το φαγητό. Σε αυτό το άρθρο θα σου εξηγήσω τι πραγματικά ξέρουμε από τις μελέτες για τη γλουτένη και το Hashimoto, ποιοι όντως χρειάζεται να την αποφεύγουν, και γιατί η φλεγμονή, το στρες και οι ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά είναι συχνά πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από την ίδια τη γλουτένη. Δεν θα δώσω “μαγικές” λύσεις ή πλήρες πρωτόκολλο – αυτό χρειάζεται εξατομίκευση και προσωπική αξιολόγηση από κοντά.
Τι είναι τελικά το Hashimoto;
Η νόσος Hashimoto είναι αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα: το ανοσοποιητικό “μπερδεύεται” και επιτίθεται στον θυρεοειδή.
Συνήθως βλέπουμε:
- Αυξημένα αντισώματα (anti-TPO, anti-TG)
- Σταδιακή καταστροφή του ιστού του θυρεοειδούς
- Τελικά, υποθυρεοειδισμό και ανάγκη για θυροξίνη
Οι πρόσφατες ανασκοπήσεις δείχνουν ότι εκτός από την ορμονική ρύθμιση, η μεταβολική υγεία, η χρόνια φλεγμονή και συγκεκριμένες διατροφικές ελλείψεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην πορεία της νόσου.
Και η γλουτένη; Γιατί ακούμε παντού “κόψ’ την”; – Νόσος Hashimoto και γλουτένη
Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι, τη σίκαλη και τα παράγωγά τους. Τι ξέρουμε από τα δεδομένα; Σίγουρα “όχι” στη γλουτένη
Υπάρχουν δύο κατηγορίες ασθενών με Hashimoto που όντως χρειάζεται να αποφεύγουν τη γλουτένη:
α) Κοιλιοκάκη (celiac disease): Υπάρχει σαφής συσχέτιση ανάμεσα στην κοιλιοκάκη και τα αυτοάνοσα θυρεοειδικά νοσήματα. Σε αυτά τα άτομα, η γλουτένη προκαλεί βλάβη στο έντερο και μπορεί να επηρεάσει απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και θυροξίνης.
β) Τεκμηριωμένη ευαισθησία στη γλουτένη / food intolerance
Σε κάποιους ασθενείς, βλέπουμε επιδείνωση συμπτωμάτων (φούσκωμα, κόπωση, διάρροιες/δυσκοιλιότητα) και πιθανώς αύξηση φλεγμονωδών δεικτών όταν καταναλώνουν γλουτένη.
Σε αυτές τις δύο ομάδες, μια καλά σχεδιασμένη, ισορροπημένη δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να βοηθήσει και στον θυρεοειδή – αλλά θέλει προσοχή και παρακολούθηση, για να μην δημιουργηθούν νέες ελλείψεις.
Για όλους τους υπόλοιπους με Hashimoto;
Τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευθεί μελέτες και μετα-αναλύσεις που εξετάζουν αν η δίαιτα χωρίς γλουτένη βοηθά σε μη-κοιλιοκακικούς ασθενείς με Hashimoto.
Τα αποτελέσματα είναι:
- Μπορεί να υπάρχει μια μικρή μείωση στα αντισώματα σε κάποιες περιπτώσεις
- Δεν υπάρχουν όμως επαρκή στοιχεία ώστε να προτείνεται γενικευμένα “κόψε τη γλουτένη σε όλους με Hashimoto”
Άρα, η επιστήμη σήμερα λέει περίπου το εξής: Η δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να βοηθήσει σε επιλεγμένες περιπτώσεις, αλλά δεν αποτελεί στάνταρ θεραπεία για όλους τους ασθενείς με Hashimoto. Κι εδώ ακριβώς χρειάζεται εξατομίκευση – όχι copy–paste διαιτολόγιο από το internet.
Το πραγματικό “κέντρο βάρους”: φλεγμονή, στρες και ελλείψεις
Στο διαιτολογικό μου γραφείο, αυτό που βλέπω ξανά και ξανά στους ασθενείς με Hashimoto είναι:
- Χρόνια φλεγμονή
- Αυξημένοι φλεγμονώδεις δείκτες
- Οξειδωτικό στρες
- Συχνά συνύπαρξη με μεταβολικό σύνδρομο (κοιλιακό λίπος, αντίσταση στην ινσουλίνη, δυσλιπιδαιμία)
Μελέτες δείχνουν ότι η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, ψάρια και ω-3, μπορεί να μειώσει οξειδωτικό στρες και να βελτιώσει δείκτες φλεγμονής και αυτοανοσίας σε ασθενείς με Hashimoto.
- Στρες – ο “αόρατος” επιβαρυντικός παράγοντας
Το χρόνιο στρες επηρεάζει:
- Άξονα υποθάλαμος–υπόφυση–επινεφρίδια
- Ποιότητα ύπνου
- Διατροφικές επιλογές (binge, γλυκά, αλμυρά, παράλειψη γευμάτων)
Και όλα αυτά τροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο φλεγμονής, κόπωσης και αύξησης βάρους. Δεν υπάρχει “μαγικό χάπι” για αυτό – χρειάζεται στοχευμένη παρέμβαση στη ρουτίνα, στον ύπνο, στην κίνηση και στη διαχείριση άγχος/εργασίας.
- Συχνές διατροφικές ελλείψεις
Στο Hashimoto βλέπουμε πολύ συχνά:
- Έλλειψη βιταμίνης D
Χαμηλά επίπεδα D συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα αυτοάνοσων θυρεοειδοπαθειών και υψηλότερα αντισώματα. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η συμπλήρωση D μπορεί να μειώσει anti-TPO σε μέρος των ασθενών.
- Χαμηλό σελήνιο
Το σελήνιο είναι απαραίτητο για τα αντιοξειδωτικά ένζυμα του θυρεοειδούς και τη μετατροπή Τ4 → Τ3. Η ανεπάρκεια σχετίζεται με αυξημένο οξειδωτικό στρες και διαταραχή της ανοσορρύθμισης.
- Σιδηροπενία / χαμηλή φερριτίνη
Ο σίδηρος είναι κρίσιμος για το ένζυμο της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης. Χαμηλή φερριτίνη συνδέεται με κόπωση, τριχόπτωση, δυσανεξία στο κρύο και επιδείνωση συμπτωμάτων, ακόμη κι όταν ο TSH είναι “φυσιολογικός” στο χαρτί.
Χωρίς να δούμε συγκεκριμένες εξετάσεις σου (D, σελήνιο, φερριτίνη, B12 κ.ά.), οποιαδήποτε “γενική” συμβουλή μένει επιφανειακή.
Μεσογειακή διατροφή vs. δίαιτα χωρίς γλουτένη
Τα νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι όταν συγκρίνουμε:
- Μεσογειακή διατροφή
- Δίαιτα χωρίς γλουτένη
- Συνδυασμό Μεσογειακής + χωρίς γλουτένη
βλέπουμε ότι:
- Η Μεσογειακή διατροφή από μόνη της μειώνει το οξειδωτικό στρες και βελτιώνει ποιότητα ζωής
- Η πλήρης απομάκρυνση γλουτένης χωρίς ένδειξη μπορεί να φέρει περιορισμούς, κοινωνική απομόνωση στο φαγητό και κίνδυνο ελλείψεων
Γι’ αυτό και πολλές επιστημονικές ομάδες προτείνουν ως “βάση” ένα αντιφλεγμονώδες, μεσογειακού τύπου πρότυπο, και μόνο όπου υπάρχει σαφής ένδειξη να γίνεται στοχευμένη αφαίρεση τροφών (όπως η γλουτένη).
Τι βοηθάει πρακτικά στο Hashimoto (σε γενικές γραμμές)
Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, σε πολλά άτομα με Hashimoto στοχεύουμε:
- Βελτιστοποίηση βιταμίνης D3
- Επαρκές σελήνιο από διατροφή (και συμπλήρωμα μόνο όταν χρειάζεται, με προσοχή στη δοσολογία)
- Διόρθωση σιδηροπενίας / χαμηλής φερριτίνης
- Συστηματική διαχείριση στρες (ύπνος, οργάνωση ημέρας, κίνηση, τεχνικές χαλάρωσης)
- Μεσογειακή, αντιφλεγμονώδης διατροφή, προσαρμοσμένη σε βάρος, συννοσηρότητες και φάρμακα
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο κάθε ασθενής χρειάζεται τα ίδια συμπληρώματα ή την ίδια ακριβώς διατροφή. Άλλο ένα άτομο 25 ετών με ήπια αύξηση anti-TPO, και άλλο μια γυναίκα 55 ετών με μακροχρόνιο υποθυρεοειδισμό, αυξημένο βάρος, προ-διαβήτη και χρόνια κόπωση.
Γιατί δεν δίνω “έτοιμο πρωτόκολλο Hashimoto” εδώ – Νόσος Hashimoto και γλουτένη
Θα ήταν πολύ εύκολο (και πολύ ανεύθυνο) να γράψω: “Κόψε γλουτένη, πάρε D3 τόσες μονάδες, σελήνιο τόσα mcg και θα είσαι καλά”.
Η πραγματικότητα είναι ότι:
- Τα δοσολογικά σχήματα εξαρτώνται από τις εξετάσεις σου, τη φαρμακευτική αγωγή, το βάρος, την απορρόφηση
- Η υπερβολή σε βιταμίνη D ή σελήνιο μπορεί να είναι επιβλαβής
- Η αυθαίρετη διακοπή γλουτένης μπορεί να κάνει δύσκολη τη μελλοντική διάγνωση κοιλιοκάκης (αν χρειαστεί έλεγχος)
- Η διατροφή πρέπει να “κουμπώνει” στη δική σου ζωή – όχι το αντίθετο
Γι’ αυτό και το άρθρο αυτό έχει σκοπό:
- Να σου λύσει βασικές απορίες
- Να σε προστατεύσει από υπεραπλουστεύσεις του τύπου “η γλουτένη φταίει για όλα”
- Να σου δείξει ότι το Hashimoto χρειάζεται ολοκληρωμένη προσέγγιση – όχι μόνο “ένα χάπι το πρωί”
Πότε έχει νόημα να έρθεις από κοντά – Νόσος Hashimoto και γλουτένη
Αν έχεις Hashimoto και:
- Είσαι κουρασμένη/ος, έχεις διακυμάνσεις βάρους, φουσκώματα ή εντερικές ενοχλήσεις
- Σκέφτεσαι να κόψεις τη γλουτένη, αλλά δεν ξέρεις αν είναι για σένα
- Έχεις χαμηλή D, χαμηλή φερριτίνη ή ύποπτα χαμηλό σελήνιο
- Παίρνεις ήδη θυροξίνη αλλά “δε νιώθεις καλά”, παρότι οι εξετάσεις φαίνονται “στα όρια”
- Θέλεις να οργανώσεις ένα πλάνο διατροφής και τρόπου ζωής που να σε βοηθάει πραγματικά μακροπρόθεσμα.
τότε αξίζει να γίνει:
- Λεπτομερές ιστορικό (συμπτώματα, φάρμακα, προηγούμενες δίαιτες)
- Ανάλυση εξετάσεων (θυρεοειδικές, αντισώματα, D, σίδηρος, φερριτίνη, λιπίδια, όπου χρειάζεται και κοιλιοκάκη / εντερικός έλεγχος)
- Προσωποποιημένο πλάνο διατροφής: πότε – αν – και πόσο “παίζουμε” με τη γλουτένη, πώς θωρακίζουμε μικροθρεπτικά, πώς μειώνουμε φλεγμονή
- Παρακολούθηση: προσαρμογή στόχων, αξιολόγηση συμπτωμάτων, συνεργασία με τον ενδοκρινολόγο σου
Συμπέρασμα
- Το Hashimoto είναι αυτοάνοση νόσος – όχι απλά “χαμηλός θυρεοειδής”.
- Η γλουτένη δεν είναι πάντα ο βασικός ένοχος. Αφαιρείται στοχευμένα, όταν υπάρχει ένδειξη (κοιλιοκάκη, ευαισθησία, συγκεκριμένα κλινικά δεδομένα) – όχι “για όλους”.
- Η ουσία βρίσκεται στη φλεγμονή, στο στρες και στις ελλείψεις σε D, σελήνιο, σίδηρο & άλλα μικροθρεπτικά.
- Η Μεσογειακή, αντιφλεγμονώδης διατροφή, προσαρμοσμένη πάνω σου, είναι συχνά πιο σημαντική από ένα “gluten free” ταμπελάκι.
Αν θέλεις να δούμε μαζί αν η γλουτένη είναι πράγματι πρόβλημα στη δική σου περίπτωση και πώς μπορούμε να δουλέψουμε διατροφικά πάνω στο Hashimoto σου, μπορείς να κλείσεις ραντεβού για αξιολόγηση. Εκεί θα έχουμε χρόνο να:
- Αναλύσουμε τις εξετάσεις σου
- Χτίσουμε ένα ρεαλιστικό, επιστημονικά τεκμηριωμένο πλάνο
- Και, το κυριότερο, να το προσαρμόσουμε στη δική σου καθημερινότητα – όχι σε ένα θεωρητικό “ιδανικό” που δεν εφαρμόζεται.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Mincer, D. L., & Jialal, I. Hashimoto Thyroiditis. Endocrine Reviews, 2022.
- Virili, C., et al. Gluten-Free Diet and Autoimmune Thyroid Diseases. Thyroid, 2023.
- Antonelli, A., et al. Micronutrients (Vitamin D, Selenium, Iron) and Autoimmune Thyroid Disorders. Nutrients, 2024.
- American Thyroid Association (ATA). Guidelines for the Treatment of Hypothyroidism. 2023.